“Ik ben niets”. Edgar Pêra verbeeldt de meervoudige universa van Pessoa

De regisseur Edgar Pêra brengt dinsdag in Rotterdam een film in première waarin hij in het hoofd kruipt van de schrijver Fernando Pessoa en veel van zijn heteroniemen oproept om te praten over liefde, werk en geld.

“I Am Nothing – The Nothingness Club” wordt gepresenteerd als een “cinenigma” rond Fernando Pessoa en zijn literaire werk vermenigvuldigd met tientallen heteroniemen, dat op het Rotterdams Filmfestival in competitie in première zal gaan.

De film, geproduceerd door Rodrigo Areias, van Bando à Parte, werd opgenomen in de zomer van 2020, midden in de covid-19 pandemie, met de cast en het technische team in een bijna afgesloten magazijn in de oude Fábrica do Rio Vizela, in Vila das Aves, Santo Tirso.

Daar stelde Edgar Pêra zich de geest van Fernando Pessoa voor als de redactiekamer van een tijdschrift, of als een kantoor – de dichter was zelf een kantoormedewerker -, waarin al zijn heteroniemen werken en tegelijkertijd nieuwe teksten produceren, zoals Ricardo Reis, Álvaro de Campos en Barão de Teive.

Het is in deze visuele ruimte, tussen mannen in zwarte pakken, dunne snorren en hoeden, dat Edgar Pêra ook Ofélia Queiroz plaatst, die beschouwd wordt als Fernando Pessoa’s enige passie.

“Het voorstel dat we deden om de film te maken – wat ik wilde en wat ik wilde doen – was om in het hoofd van Pessoa te kruipen en waarvan ik weet dat het er is. (…) Het idee van dromen binnen dromen, verhalen binnen verhalen, dat idee van een ‘ui-film’, met veel schelpen. Het begon als een gebouw in de vorm van Fernando Pessoa, waar alle heteroniemen woonden”, verklaarde de directeur aan persbureau Lusa.

“I Am Nothing – The Nothingness Club” is een idee van Edgar Pêra, met Luísa Costa Gomes als scenarioschrijver, maar 90% van de tekst van de acteurs is van Fernando Pessoa.

Met Miguel Borges in de rol van Fernando Pessoa bestaat de cast verder uit Albano Jerónimo, Vítor Correia, Miguel Nunes, Paulo Pires, António Durães en Victoria Guerra.

Edgar Pêra, die in 2019 een retrospectief van zijn cinema had op het Rotterdamse festival, benadrukt in deze film een grotere persoonlijke band, omdat het werk van Fernando Pessoa voor hem zeer aanwezig is.

“Dit is veruit het project waarin ik mezelf het meest heb geprojecteerd, voorbij het pleonasme, omdat er vragen zijn die fundamenteel zijn. (…) Pessoa heeft het vermogen om veel mensen te raken, omdat hij veel gezichtspunten omvatte. Wie zijn brieven aan Ofélia leest, ziet dat zijn fundamentele probleem te maken heeft met geld, werk en liefde”, legde hij uit.

Edgar Pêra identificeert ook een van de ontstaansredenen van “I am nothing – The Nothingness Club” met een film uit 2001: “Deze film heeft een vrij duidelijke continuïteit met ‘The Window (Marialva Mix)’. Een heel idee van heteronimiteit dat teruggaat op de stichtende kunstenaar, namelijk Pessoa, en deze ontvouwing van persoonlijkheden. De film is daaruit geboren.”

“I am nothing: The Nothingness Club” zou in het najaar in de Portugese bioscopen in première moeten gaan en intussen werkt Edgar Pêra aan het filmproject “Telepathic Letters”, waarin H.P. Lovecraft en Fernando Pessoa met elkaar in verband worden gebracht, en wordt de serie “Cinekomix!!!” afgesloten, met interviews die gedurende meerdere jaren zijn gedaan met stripauteurs, zoals Will Eisner, Art Spiegelman en Neil Gaiman, die in april op kanaal 180 in première gaat.

Het Filmfestival van Rotterdam is op 25 februari jl. van start gegaan en eindigt op 5 februari, en op het programma staan verschillende Portugese films.

Naast “I Am Nothing – The Nothingness Club” is er “First Age”, van Alexander David, “Patio do Carrasco”, van André Gil Mata, “Human Nature”, van Mónica Lima, “Why Are You Image Plus?”, van Diogo Baldaia, en “Mama dan so que sorriso”, van Cyrielle Raingou, en “FlybyKathy”, van Pedro Bastos.

Hieraan wordt “Fogo Fátuo” van João Pedro Rodrigues toegevoegd.